Nguồn Gốc Câu Thành Ngữ Việt ‘Nợ Như Chúa Chổm’
The Origin of the Vietnamese Idiom ‘Nợ Như Chúa Chổm’
Theo truyền thuyết dân gian, chúa Chổm là nhân vật có thật trong lịch sử, tên là Lê Duy Ninh, hay Lê Trang Tông sau này, vị vua đầu tiên của nhà Lê Trung Hưng.
Chúa Chổm is a real person in history, named Lê Duy Ninh, or later Lê Trang Tông, the first king of the Lê Trung Hưng dynasty, according to folk legend.
Vào đầu thế kỷ 16, Lê Chiêu Tông bị Mạc Đăng Dung, cướp ngôi, trước khi qua đời, ông đã kịp để lại giọt máu hoàng tộc với 1 người phụ nữ trog dân gian, đồng thời để lại tín vật cho cô gái đó rồi căn dặn sau này nhớ khôi phục lại nhà họ Lê.
At the beginning of the 16th century, Le Chieu Tong was usurped by Mac Dang Dung, before his death, he had a son with a commoner, and at the same time left a credit to that woman and then told her to restore the Le dynasty.
Chín tháng sau, người phụ nữ ấy sinh ra 1 đứa con trai mặt mũi khôi ngô tuấn tú, đặt tên là Chổm. Chổm lớn lên thông minh, sáng dạ song cũng vô cùng nghịch ngợm và phàm ăn.
Nine months later, the woman gave birth to a handsome boy, named Chổm. He was smart and bright but also became an extremely naughty and gluttonous child.
Do nhà nghèo, Chổm lại thích ăn quà vặt, cậu ta la cà khắp các quán xá để thưởng thức các món ngon vật lạ, rồi hứa mai nay khấm khá sẽ trả lại cả vốn lẫn lãi.
Because of the poor family, Chổm liked to eat snacks, he wandered around the eateries to enjoy delicious dishes and strange things, then promised to return both capital and interest one day.
Kỳ lạ là, cứ quán xá nào được Chổm ăn chịu thì bán hàng đắt như tôm tươi, những quán hàng gần đó không cho Chổm ăn chịu thì chịu cảnh ế chổng ế trơ.
Strangely, any eatery that Chổm “ăn chịu” (1) visited without paying would sell as expensive as hot cakes, but the ones nearby that don't let Chom eat on credit suffer from a slump.
Thấy vậy, ai cũng muốn mời cậu vào ăn để lấy vía tốt, bán được hàng! Từ đó, Chổm ăn uống thoải mái hơn và cũng có lời hứa khi nào ăn nên làm ra nhất định sẽ trả lại các món nợ này.
Therefore, all wanted to welcome him to their eateries in order to get good luck from him for favorable business! Since then, Chổm had eaten more comfortably and also promised to pay back these debts when he became richer.
Mai này, danh tướng nhà Lê là Nguyễn Kim khởi binh chống nhà Mạc, bỗng tìm được tín vật, dòng dõi của vua, nên đã đưa Chổm lên ngôi, cùng diệt Mạc, khôi phục triều cũ.
Later, the well-known general of the Le Dynasty, Nguyễn Kim, started an army against the Mac Dynasty, suddenly found the treasure, the king's lineage, so he brought Chổm to the throne, together with him to destroyed Mạc, and restored the old dynasty.
Sau thắng lợi, Chổm trở lại kinh thành, trên đường có đi qua chốn cũ từng sinh sống năm xưa. Những bà con nơi đây, năm xưa từng bán chịu cho Chổm nhận ra người quen. Dù không biết chuyện gì nhưng thấy ngồi xe giá, đoán là đã giàu có nên đều chạy ra, chỉ vào Chổm mà đòi những món nợ cũ.
After the victory, Chổm returned to the capital, on the way passed the old region where he lived in the past. The relatives here, in the past, who used to "bán chịu" to Chổm, realized their acquaintance. Even though they did not know anything, saw that he was sitting in a palanquin, guessing that Chổm was rich, so they all ran out, pointed at him, and asked for their old debts.
Lúc này Chổm không thể nhớ được đã nợ những ai cũng như nợ bao nhiêu tiền cho nên cho rải bạc xuống đường để trả nợ, đồng thời truyền chỉ miễn thuế 1 năm cho dân chúng cả làng để trừ đi số nợ năm xưa!
At this time, Chổm could not remember who he owed and how much money he owed, so he scattered silver ingots on the street to pay his debt, and at the same time, as well as launched only a-year tax exemption for the whole village to deduct the old debt!
Ngoài ra, triều đình cũng ra lệnh cấm được chỉ tay đòi nợ cho nên sau này có con đường nhỏ ở Thăng Long mang tên Cấm Chỉ.
In addition, the court also issued a ban on pointing fingers to collect debts, so later there was a small street in Thang Long named Cấm Chỉ.
Dù khá li kỳ, câu chuyện trên vẫn mang những sắc thái dân gian, được lưu truyền qua miệng và chưa có tài liệu thực sự chính xác trên văn bản.
Despite being quite thrilling, the above story still has folk nuances and has been told orally. So far, there is no really accurate document on the text.
Theo: daivietkynhan.com
Note:
- “Ăn chịu”: eat but do not have money to pay at that time
- “Bán chịu”: Sales by the method that customers receive first, pay after a period of time
.jpg)